ՀՀՇ-ն, ի դեմս իր հայտնի խմ­բա­կի, Հա­յաս­տա­նը ղե­կա­վա­րեց 1990 թվա­կա­նի օ­գոս­տո­սից մինչև 1998 թվա­կա­նի փետր­վա­րյան հայտ­նի դեպ­քե­րը, երբ Հա­յաս­տա­նում Վազ­գեն Սարգ­սյան, Ռո­բերտ Քո­չա­րյան, Սերժ Սարգ­սյան ե­ռյա­կը խայ­տա­ռակ ձևով իշ­խա­նազր­կեց ՀՀՇ-ի զոռ­բա­նե­րին, մեզ ա­զա­տեց հան­ցա­վոր այդ խմ­բա­կի ութ տար­վա ող­բա­լի կա­ռա­վա­րու­մից, ո­րը եր­կի­րը հասց­րել էր կա­տաստ­րո­ֆիկ վի­ճա­կի:

Նրանք ար­դեն պատ­մու­թյուն են դար­ձել, ո­րով­հետև ի­րենք են ի­րենց պատ­մու­թյու­նը կեր­տել` երևա­նյան վեր­ջին ա­վե­լի քան կես­դա­րյա մտա­վո­րա­կան Երևա­նի պատ­մու­թյու­նը։ Շա­տե­րի, հատ­կա­պես ա­վա­գա­գույն սերն­դի մտա­վո­րա­կան­նե­րի, գրող­նե­րի հետ հպան­ցիկ մտեր­մու­թյունն ինձ այ­սօր ան­մո­ռաց պա­հեր արթ­նաց­նե­լով է «մտա­հո­գում»։

Մուդ­րո­սի հաշ­տու­թյու­նից հե­տո (1918 թ. հոկ­տեմ­բե­րի 30) երիտ­թուր­քա­կան պա­րագ­լուխ­ներ Թա­լե­աթ փաշ­ան, Էն­վեր փաշ­ան, Ջե­մալ փաշ­ան և Հա­յոց ցե­ղաս­պա­նու­թյան այլ կազ­մա­կեր­պիչ­ներ գեր­մա­նա­կան սու­զա­նա­վով փա­խան Գեր­մա­նի­ա, և հե­ռա­կա կար­գով մա­հա­պատ­ժի դա­տա­պարտ­վե­ցին Կոս­տանդ­նու­պոլ­սի զին­վո­րա­կան դա­տա­րա­նի կող­մից:

Ինկերի անհետացած կայսրության հինավուրց միջնաբերդը՝ Մաչու Պիկչու քաղաքը տեղակայված է բարձր լեռնային հարթավայրի վրա: Բրազիլացի երկրաբանների թիմը պարզել է՝ ինչու՞ է քաղաքը կառուցվել ծովի մակերևույթից 2450 մետր բարձրության վրա և ինչպե՞ս է պահպանվել:

Մե­ծա­տա­ղանդ հայ ար­ձա­կա­գիր Հրանտ Մաթևո­սյա­նը մի երկ ու­նի` վեր­նագր­ված «Մենք ենք մեր սա­րե­րը», որ­տեղ նկա­րագր­վում է հո­վիվ­նե­րի կյան­քը: Մի ե­րե­կո, կոլ­տն­տե­սու­թյան ոչ­խար­նե­րը գայ­լե­րի հար­ձա­կում­նե­րից պաշտ­պա­նող հո­վիվ­նե­րը, խա­րույ­կի մոտ զրու­ցում են մի­ջազ­գա­յին թե­մա­նե­րի շուրջ: Նրան­ցից մե­կը հռե­տո­րա­կան հարց է հն­չեց­նում, թե` «Քե­նե­դիին ին­չո՞ւ սպա­նե­ցին»: Զրու­ցա­կի­ցը, ի պա­տաս­խան, ա­սում է. «Հա­յի բախտ ու­ներ»:

Սեպտեմբերի 27-ին լրանում է Խաչատուր Աբովյանի և Դորպատի համալսարանի պրոֆեսոր Ֆրիդրիխ Պարրոտի՝ Արարատ լեռը բարձրանալու 190-ամյակը: Պատմության մեջ սա Արարատ լեռան առաջին գիտական ուսումնասիրությունն էր, և բիբլիական առասպելի հետջրհեղեղյան հերոսից՝ Նոյից հետո՝ առաջին վերելքը (1829թ. սեպտմբերի 27):

Հանրապետության նախագահ Արմեն Սարգսյանը տիկնոջ՝ Նունե Սարգսյանի հետ սեպտեմբերի 15-ին Արամ Խաչատրյան համերգասրահում ներկա է եղել սըր Անդրաշ Շիֆի մենահամերգին:

2019 թվա­կա­նի ա­մառն աչ­քի ըն­կավ բնա­պահ­պա­նա­կան խն­դիր­նե­րի ա­ռա­տու­թյամբ: Կար­ծես թե ա­մեն ինչ սկս­վեց միան­գա­մից. վա­ռե­լա­փայ­տի հա­մար Իջևա­նի ան­տառ­նե­րի հատ­ման խնդ­րին հա­ջոր­դեց Սևա­նա լճի կա­նա­չե­լու խն­դի­րը, հե­տո ա­ռաջ ե­կան Երևա­նի աղ­բա­հա­նու­թյան ու Ա­մուլ­սա­րի խն­դիր­նե­րը, գոր­ծը հա­սավ նույ­նիսկ բա­րի ա­րա­գիլ­նե­րին, ո­րոնք մեր երկ­րի վայ տն­տե­սա­վա­րող­նե­րի պատ­ճա­ռով կորց­րել էին թռ­չե­լու ի­րենց ու­նա­կու­թյու­նը: Սրանք ի­րա­րից ան­կախ խն­դիր­ներ չեն, սերտ շաղ­կապ­ված են, ար­տա­ցո­լում են մեր նոր կյան­քի ի­րա­կան պատ­կե­րը, ան­մի­ջա­կան հետևանք են փա­շի­նյա­նա­կան հե­ղա­փո­խու­թյան պատ­ճա­ռով ա­ռա­ջա­ցած բա­րո­յա­կան, քա­ղա­քա­կան ու տն­տե­սա­կան ճգ­նա­ժա­մե­րի:

Սեպ­տեմ­բե­րյան այդ օ­րը ինձ հա­մար «թա­քուն ա­ղերս­նե­րով» էր լե­ցուն՝ գլ­խա­ցավ պատ­ճա­ռե­լու պես. 1996 թվա­կանն էր։ Ղա­րա­բա­ղյան պա­տե­րազ­մի զի­նա­դա­դա­րը մեր մեջ չէր դա­դա­րել՝ հրաշք տղա­նե­րի կո­րուստ­նե­րի ար­ձա­գանք­նե­րը մեզ­նից խլում էին մեր «հո­գե­պա­հուստ» նյար­դե­րի վեր­ջին բե­կոր­նե­րը...

Ան­կա­խու­թյան տա­րի­նե­րի սկզբ­նա­կան շր­ջանն ա­ռանձ­նա­ցել է կա­մա­յա­կա­նու­թյան ան­նա­խա­դեպ դրսևո­րում­նե­րով, որ­պի­սի պա­րա­գա­յում ակն­հայտ շր­ջանց­վել են ոչ միայն օ­րենք­նե­րը, այլև Սահ­մա­նադ­րու­թյու­նը: